سرفه چیست؟

سرفه واکنش دفاعی بدن به بسیاری از عوامل محرک و یا آسیب رسان ریه است .سرفه میتواند به صورت ارادی و یا رفلکسی ایجاد شود. هنگام سرفه ، بدن با انقباض عضلات بازدمی هوا را با سرعت بسیار بالا از ریه ها خارج می کند . این امر منجر میشود ترشحات و یا ذرات ریز مزاحم از ریه خارج شوند اگر رفلکسهای سرفه در فردی ضعیف بشود و یا از بین برود ( مثلا در هنگام کاهش سطح هوشیاری ویا ضعف عضلانی ) عدم دفع این ترشحات و ذرات و همچنین ورود ناخواسته میکروبهای دهان به ریه منجر به بروز عفونت میشود . هرچند سرفه یک رفلکس طبیعی است اما در بسیاری از بیماریهای ریوی به علت تحریک گیرنده های سرفه ، این رفلکس طبیعی تبدیل به یک علامت آزار دهنده میشود .

از دیدگاه پزشکی سرفه بر اساس طول مدت به سه دسته تقسیم میشود :

• سرفه حاد : زمانیکه کمتر از ۳ هفته از شروع سرفه گذشته باشد به آن سرفه حاد گفته میشود . شایعترین علت سرفه حاد عفونتهای تنفسی و همچنین تماس باعوامل محرک و حساسیت زا است .

• سرفه تحت حاد : اگر سرفه بیش از ۳ هفته طول بکشد اما کمتر از ۸ هفته باشد ، به آن سرفه تحت حاد اطلاق میشود . شایعترین علت این سرفه ها ، سرفه های بعد از عفونت (Post infectious cough ) میباشد .

• سرفه مزمن : سرفه ای که بیش از ۸ هفته ( ۲ ماه ) طول بکشد بعنوان سرفه مزمن شناخته میشود . شایعترین علل سرفه مزمن سه بیماری زیر میباشند :

الف ) آسم

ب ) ریفلاکس اسید از معده به مری

ج ) سینوزیت مزمن

 چند نکته کاربردی در مورد  سرفه :

• اغلب سرفه های حاد و تحت حاد نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ندارند . سرماخوردگی ساده و برونشیت حاد به عنوان مهمترین علل سرفه حاد از بیماریهای بسیار شایع میباشند که علت آنها عفونتهای ویروسی است . متاسفانه آنتی بیوتیکها که روی باکتریها اثر خوبی دارند بر روی ویروس ها اثری ندارند و در درمان سرماخوردگی و برونشیت حاد مفید نمی باشند . مصرف بی رویه آنتی بیوتیک منجر به مقاومت میکروبهای بدن به آنتی بیوتیک می شود.

• درمانهای سنتی مثل بخور دادن – مصرف آویشن ، به دانه و یا ترکیب عسل با بادام ، سیب و یا آبلیمو و …. در درمان سرفه های حاد و تحت حاد مفید می باشد .

• پرهیز از مصرف غذاهای محرک مثل انواع شیرینی جات ، سرخ کردنی ، چربی ها ، ترشی جات ، ادویه و … در درمان سرفه های حاد و تحت حاد بسیار کمک کننده است .

• تماس با دود دخانیات ( سیگار ، قلیان و… ) باعث تشدید سرفه میشود و لازم است به طور کامل از آنها پرهیز شود .

• تماس با مواد شوینده نیز باعث تشدید این سرفه ها می شود و باید از آنها اجتناب کرد.

• برخی از داروهای کنترل کننده فشار خون مثل کاپتوپریل و انالاپریل می توانند عامل ایجاد سرفه باشند . در صورت مصرف این داروها و ایجاد سرفه باید به پزشک مراجعه کرد ، تا در صورت نیاز آنها را تغییر دهد .

• گاهی اوقات آسم فقط با سرفه بروز می کند و فرد هیچ علامتی از تنگی نفس ندارد . در این حالت سرفه معمولا در هوای سرد هنگام خندیدن و یا بلند صحبت کردن تشدید می یابد .

• ریفلاکس اسید معده به مری از علل بسیار مهم سرفه های مزمن است ممکن است این ریفلاکس با علائمی مثل درد پشت جناغ سینه ، سوزش گلو ، درد سر دل ، ترش کردن و … همراه باشد و یا فقط به صورت سرفه بروز کند. برای درمان سرفه ناشی از ریفلاکس حداقل ۳ ماه درمان ضد اسید معده لازم است .

• یکی از آزار دهنده ترین سرفه ها ، سرفه هائی میباشد که بعد از سرما خوردگی و یا برونشیت حاد باقی می ماند . این سرفه ها گاهی تا ۲ الی ۳ ماه باقی می ماند. ممکن است منشاء این سرفه ها سینوزیت باشد که بعد از سرماخوردگی بروز کرده است . علامت بارز این بیماری ترشحات پشت حلق است که منجر به صاف کردن مکرر گلو میشود، در این حالت پزشک درمان سینوزیت مزمن را انجام می دهد. همچنین گاهی منشاء این سرفه ها التهاب برونش ها و یا آسم نهفته ایی است که با سرماخوردگی تشدید یافته است .

• در بیشتر سرفه های بعد از عفونت ، شربتهای ضد سرفه معمولی و داروهای گیاهی برای درمان کفایت می کنند . اگر این سرفه ها با درمانهای معمولی پاسخ نداد لازم است به پزشک مراجعه کرد .

• هنگام مراجعه به پزشک باید از اصرار بر تجویز آنتی بیوتیک اجتناب کرد و درمانهای تجویز شده را کامل مصرف نمود . از آنجائیکه سرفه گاهی بسیار آزاردهنده است ، برخی از بیماران با تعویض مکرر پزشک طی چند روز به دنبال درمان سریع می گردند اما لازم است به این نکته دقت کنیم که در این موارد سیر بهبودی بسیار آهسته است و نیاز به صبر و تحمل می باشد.

در چه مواردی به پزشک مراجعه نمائیم ؟

  اگر سرفه با علائمی از قبیل تنگی نفس ، خلط خونی ، کاهش وزن ، تعریق شبانه و یا بی اشتهائی همراه بود لازم است به پزشک مراجعه شود .سرفه همانگونه که می تواند هیچ اهمیت بالینی نداشته باشد به همان میزان هم می تواند با اهمیت باشد . سرفه می تواند علامت سرطان ریه و یا سل باشد . همچنین برخی بیماریهای بافت بینابینی ریه ( مثل فیبروز ریه و یا سارکوئیدوز ) ممکن است با سرفه بروز کنند ، لذا در بسیاری از موارد لازم است برای رد کردن علل خطرناک به پزشک مراجعه کرد .

 افراد سیگاری معمولا سرفه مزمن خلط داری را تجربه می کنند که به آن عادت کرده اند. در یک فرد سیگاری اگر ماهیت سرفه تغییر کرد ( تعداد – دفعات – شکل سرفه و … ) و یا رنگ خلط چرکی شد ویا خلط خونی بروز کرد لازم است فرد برای رد بیماریهای خطرناک ( از جمله سرطان ریه ) به پزشک مراجعه کند .